Biecz – miasto w południowo-wschodniej Polsce, w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Biecz. Leży nad rzeką Ropą, na jednym ze wzgórz Pogórza Karpackiego. Ze względu na bogatą historię często jest nazywane „perłą Podkarpacia” lub „małym Krakowem”. Bywa także określany jako „polskie Carcassonne”, dzięki zachowanym fragmentom średniowiecznych murów miejskich i zabudowy[3].

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto miało 4607 mieszkańców[2].

Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[4]. Miasto królewskie starostwa bieckiego w powiecie bieckim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[5]. Biecz uzyskał prawo składu w 1616 roku[6]. Do połowy XVI wieku było jednym z największych w Polsce[7]. Przeżyło rozkwit w XIV i XV wieku dzięki posiadaniu statusu miasta królewskiego; od XVII w. zaczęło podupadać. Współcześnie jest niewielkim turystycznym miasteczkiem o malowniczym położeniu[8] z licznymi zabytkami[3].

W Bieczu działają zakłady przemysłu metalowego i drzewnego. Ma stację kolejową. Honorowym Patronem Miasta i Gminy Biecz jest od 2007 roku św. Jadwiga Andegaweńska.

Biecz leży w Obniżeniu Gorlickim na Pogórzu Karpackim w południowej części Polski, w odległości ok. 35 km od granicy ze Słowacją oraz ponad 100 km od granicy z Ukrainą. Powierzchnia miasta wynosi 17,71 km² (1 stycznia 2009)[1]. Biecz zajmuje ok. 18% powierzchni gminy oraz ok. 1,8% powierzchni powiatu gorlickiego.

Miasto jest położone w obrębie historycznej Małopolski w ziemi krakowskiej. W języku potocznym ze względu na znaczenie Biecza w okresie jego świetności mówiono o rozległej ziemi bieckiej (łac. Terra Biecensis)[9]. W latach 1975–1998 w woj. krośnieńskim.

Biecz graniczy z Binarową, Głęboką, Grudną Kępską, Korczyną, Libuszą oraz Strzeszynem. Najbliższym miastem są oddalone od Biecza o ok. 8 km Gorlice, siedziba władz powiatu gorlickiego, w obrębie którego się znajduje. Nieco dalej leży Jasło, ok. 21 km na wschód od Biecza. Biecz znajduje się ok. 45 km na zachód od Krosna, 50 km na wschód od Nowego Sącza, 55 km na południe od Tarnowa, 90 km na południowy zachód od Rzeszowa i 125 km na południowy wschód od Krakowa[10].

Dzielnice miasta
Podział według jednostek pomocniczych gminy

W Bieczu znajdują się 3 jednostki pomocnicze gminy, funkcjonujące jako komitety osiedlowe[11]. Są to[12]:

Jednostka pomocnicza nr 1, w której skład wchodzą ulice: Ariańska, Barianów-Rokickich, Binarowska, Bochniewicza, Grodzka, Grunwaldzka, Harta, Kazimierza Wielkiego, Kolejowa, Kromera, Królowej Jadwigi, Krzemińskiego, Ligęzów, Nęckówka, Parkowa, Piekarska, 3 Maja, Podwale, Potockiego, Reformacka, Rynek, Skłodowskiej, Słoneczna, Tumidajskiego, Tysiąclecia, Wapniska oraz Węgierska.
Jednostka pomocnicza nr 2, w której skład wchodzą ulice: Belna Dolna, Belna Górna oraz Załawie.
Jednostka pomocnicza nr 3, w której skład wchodzą ulice: Przedmieście Dolne oraz Przedmieście Górne.
Na czele zarządu osiedla stoi przewodniczący. W skład wchodzi jeszcze od pięciu do dziewięciu osób wybieranych co 4 lata po wyborach do Rady Miejskiej podczas zebrania mieszkańców[13][14][15].

Podział historyczny i nieformalny

Oprócz podziału formalnego, wykorzystywanego głównie w kwestiach urzędowych, w świadomości mieszkańców istnieje mający źródła w historii podział na dzielnice – pomimo że oficjalnie w Bieczu podział na nie nie funkcjonuje. Część miała do połowy XIX wieku własne samorządy, na czele których stali wójtowie[16]. Często od nazw tych dzielnic pochodzą nazwy ulic, np. ulica Przedmieście Dolne. Dawniej tereny leżące poza murami miasta traktowane były jako przedmieścia[17]. Ponieważ cechy rzemieślnicze i późniejsze zakłady przemysłowe takie jak np. warsztaty sukiennicze i płóciennicze[18], oraz ogrody i folwarki[16] mieszczańskie lokowane były na przedmieściach, były one bardzo rozległe od czasów średniowiecznych i takie są do chwili obecnej. W 1581 przedmieścia zajmowały ponad 33 łany (około 1500 morg, prawie 600 ha), z czego 28 łanów należało do miasta, a pozostałe 5 do starostwa bieckiego[19].

Stara część miasta wydzielana jest jako dzielnica, ponieważ jest oddzielona od pozostałych murami miasta lub ich pozostałościami. Na południe od centrum miasta leży Załawie, leżące na prawym brzegu Ropy, w przeciwieństwie od starówki, która rozciąga się wzdłuż lewego brzegu. Nazwa wzięła się od położenia – Załawie leżało w stosunku do miasta za rzeką Ropą, czyli „za ławą”, która miała je łączyć. O dzielnicy tej wspomniano już w 1945[17]. Częścią folwarku na Załawiu była dawniej Korczyna, która obecnie jest oddzielną wsią[20]. Kolejną dzielnicą jest Podwale, którego nazwa pochodzi od wałów leżących przy murach miejskich. Przez nią częściowo prowadzi ulica Podwale, biegnąca na północ od starówki.

Pozostała część przedmieść była dawniej dzielona na część górną i dolną. Przedmieście górne składało się z Harty, Wapnisk i Noszalowej, natomiast w skład przedmieścia dolnego wchodziły Kurpiel i Belna[16]. Na północny wschód od centrum działały piece do wypalania wapna, od których pochodzi nazwa Wapniska[19]. Od wzgórza Harta leżącego na południe od Wapnisk nazwano ulicę Harta.

Przedmieścia bieckie rozciągały się jednak głównie na wschód od obwarowanego miasta, na płaskich terenach doliny Ropy. Na lewym brzegu znajduje się Kurpiel. Jego dolna część obejmuje obecne osiedle wzdłuż ulicy Przedmieście Dolne i częściowo wzdłuż ulicy Kazimierza Wielkiego, górna część to osiedle wzdłuż ulicy Przedmieście Górne. Jego najbardziej zachodnią częścią jest Osiedle Górne przy ulicach Tysiąclecia, Skłodowskiej, królowej Jadwigi oraz Słonecznej, na którym znajduje się 91 jedno- i dwurodzinnych domów oraz budynki użytku publicznego, m.in. poczta i placówki oświatowe. Na północ od tego osiedla leży Nęckówka[21], jeden ze słabiej zaludnionych obszarów miasta z polami uprawnymi, sadami i lasami. Na południe od Osiedla Górnego jest osiedle 10 bloków mieszkalnych przy ulicy Parkowej.

Belna położona jest na południowy wschód od Biecza, od którego oddziela ją Ropa. Stanowiła w pewnym sensie samodzielną jednostkę gospodarczą, chociaż administracyjnie należała do przedmieść bieckich. Był tam folwark należący do starostów bieckich. Belna miała charakter rolniczy. Na jej terenie są nieczynne szyby naftowe[16]. Ukształtowanie terenu dzieli Belnę na Dolną i Górną w obrębie jednostki pomocniczej nr 2.

Krajobraz Biecza

Herb Biecza